Waar komt de spreuk Horen, Zien en Zwijgen vandaan?

Waar komt de spreuk Horen, Zien en Zwijgen (HZZ)

vandaan (en waarom doen de drie apen niet wat ze zouden moeten doen)?

Bij het nederlandse gezegde Horen, Zien en Zwijgen (HZZ) wordt meestal meteen aan de drie bekende apen gedacht. Wanneer men deze apen goed bekijkt, doen ze niet wat de spreuk van ze zegt, want in verreweg de meeste gevallen houden ze de handen voor de oren, ogen en mond. Dus wat de drie apen betreft zou men eigenlijk moeten zeggen:

Niet horen, niet zien en niet spreken of

Niet horen, niet zien en zwijgen.

Hoe komt het, dat we blijkbaar een uitdrukking gebruiken, die niet overeenkomt met de afbeelding van de drie apen? (Dit “probleem” bestaat bijna uitsluitend in het Nederlands en niet in andere talen)

Waar komt de spreuk Horen Zien en Zwijgen vandaan?

Het zal vermoedelijk heel moeilijk zijn om nog vast te stellen wanneer en hoe dit nederlandse gezegde is onstaan. Hier zijn drie mogelijke verklaringen in volgorde van waarschijnlijkheid:

1. De Vrijmetselarij kent sinds de 17e eeuw de uitdrukking "Audi, vide, tace, si tu vis vivere pace” (Hoor, zie en zwijg, als je in vrede wil leven) of in rijmvorm: (Wie in vrede leven wil, moet horen, zien en zwijgen stil)". De Vrijmetselarij komt oorspronkelijk uit Engeland. Tussen 1720 en 1735 werden er ook in Nederland loges opgericht. Meer info..... Het is goed mogelijk dat de spreuk Horen, Zien en Zwijgen door de Vrijmetselarij bekend is geworden.

2. Er bestaat in Yorkshire een gezegde (the Tykes’ Motto genoemd) waarvan de eerste regel luidt: "See all, hear all, say nowt" (Nowt betekent nothing). Tot nu toe is er geen relatie met Horen, Zien en Zwijgen vastgesteld. Het is echter mogelijk, dat ook bij dit motto de Vrijmetselarij een rol gespeeld heeft.

Origineel:

See all, hear all, say nowt.
Eat all, sup all, pay nowt.
And if tha does owt for nowt,

do it for thisen.

Engels:

See all, hear all, say nothing.
Eat all, drink all, pay nothing.
And if you do anything for nothing,

do it for yourself.

Nederlands:

Zie alles, hoor alles, zeg niets

Eet alles, drink alles, betaal niets.

En als je iets doet voor niets,

Doe het voor jezelf.

3. Als curiositeit, maar in deze context niet echt relevant, is er nog de Mafia met de volgende lijfspreuk: "non vedo, non sento, non parlo". Dat is vanuit het gezichtspunt van de bekende apen correct. (ik zie niets, ik hoor niets en ik zeg niets). Maar het is uiterst onwaarschijnlijk dat dit motto (Omertà) iets met ons gezegde Horen, Zien en Zwijgen te maken heeft. Meer info.......

Het gezegde in andere talen:

Engels: Hear no evil, See no evil and Speak no Evil

Duits: Nichts (Böses) hören, sehen und sagen

Frans: Rien dire, rien voir, rien entendre (le mal)

Waar komen de drie HZZ apen vandaan?

De drie apen die hun ogen, oren en mond dichthouden komen oorspronkelijk uit Japan. Tijdens het Japanse Moromachi tijdperk (1333 – 1568) is dit unieke drie-apen-symbol van niet horen, niet zien en niet spreken aan het Japanse volksgeloof Koshin toegevoegd.

In principe gaat het in dit geloof erom lang en gezond te leven door geen slechte dingen te doen. De apen spelen daarbij de rol van boodschappers tussen de mensen en de goden. De oorspronkelijke Koshin filosofie is erg oud en het wordt aangenomen dat dit volksgeloof oorspronkelijk uit China of India komt. Meer info……. Het drie apensymbool is pas tegen het eind van de 18^e eeuw vanuit Japan naar de rest van de wereld en ook naar Nederland uitgedragen.

Een van de Koshin stenen (koshin-to) die nog steeds in Japan te zien zijn. Het zijn stille getuigen van het volksgeloof Koshin, dat in het moderne Japan bijna helemaal verdwenen is.

Zo zien de drie apen er uit wanneer ze de spreuk Horen, Zien en Zwijgen letterlijk nemen.

Hier is nu een mogelijke verklaring*:

Het nederlandse gezegde Horen, Zien en Zwijgen bestaat al heel lang. In ieder geval veel langer dan de drie HZZ apen bekend zijn. Ruim honderd jaar geleden, toen het symbool van de drie apen vanuit het Verre Oosten ook naar Nederland kwam, werden deze drie apen hier door de spreuk Horen, Zien en Zwijgen geadopteerd. Zoals ergens in het internet te lezen staat: de spreuk "ligt zo lekker in het bekje”, veel beter dan “Niet horen, niet zien en zwijgen” of "Hoor, zie en spreek geen kwaad".

* De bovenstaande uitleg is mijn persoonlijke theorie, zonder verdere bewijsvoering.

Variaties: In de afgelopen eeuw zijn er in Europa en USA veel variaties op het thema van de drie apen onstaan: zoals apen die juist alles willen zien en horen en dat ook uitschreeuwen, of die daarvoor een bril, een verrekijker, een toeter of andere hulpmiddelen gebruiken. Ook soms vier apen, waarbij de vierde “doe geen kwaad” (“no fun” of “no sex”) genoemd wordt.

Over het gebruik van de spreuk “Horen, Zien en Zwijgen” in deze website

Als webmaster van www.three-monkeys.info was het mij al heel lang bekend, dat de nederlandse uitdrukking "horen, zien en zwijgen" niet overeenkomt met hoe de meeste drie-apenbeeldjes eruit zien. En ook niet hoe de drie apen in andere talen genoemd worden. Omdat het in de website veel over het verzamelen van HZZ gaat, heb ik in het nederlandse gedeelte toch steeds de (eigenlijk dus foute) uitdrukking "horen zien en zwijgen" (HZZ) gebruikt, omdat die nu eenmaal in Nederland algemeen ingeburgerd is.

Please report dead links

Contact

Home